10 Janar 2025

Megjithëse ngjyra e kafenjtë dhe ngjyrat me nuanca të ngjyrës së tokës ishin më lehtësisht në dispozicion, dëshmitë tregojnë se njerëzit e lashtë kishin një preferencë të qartë për ngjyrën e kuqe të ndezur. Dëshmitë tregojnë se njerëzit e lashtë bënë përpjekje të mëdha për të nxjerrë dhe përpunuar të kuqen më të mirë, shpesh duke udhëtuar në distanca të mëdha

Një  studim i drejtuar nga Rimtautas Dapschauskas gjeti prova se midis 500 mijë dhe 330 mijë vjetëve më parë njerëzit përdornin pigmentet e ngjyrës së kuqe në zona të Afrikës Jugore dhe Lindore.

“Përdorimi i ngjyrës së kuqe është kaq i vjetër, të paktën po aq i vjetër sa vetë lloji ynë”, ka thënë Dapschauskas, ekspert për origjinën evolucionare të ritualeve në Universitetin e Tübingenit dhe Universitetin e Heidelbergut.

Njerëzit parahistorikë e përdornin gjerësisht okerin, një pigment natyral i tokës i përbërë nga balta, rëra dhe oksidi i hekurit, që jep një nuancë karakteristike ngjyrë të kuqe të ndezur.

Duke filluar rreth 160 mijë vjet më parë, përdorimi i ngjyrës së kuqe u bë një praktikë kulturore e zakonshme në Afrikën Jugore, atë Lindore dhe Veriore. Edhe pse nuancat e kafenjta dhe tokësore ishin më të lehta për t’u gjetur, dëshmitë tregojnë se njerëzit kishin një preferencë të qartë për ngjyrën e kuqe të gjallë. Njerëzit e lashtë bënë përpjekje të mëdha për të nxjerrë dhe përpunuar të kuqen më të mirë, shpesh duke udhëtuar në distanca të mëdha pavarësisht se pigmenti nuk ofronte përfitime të menjëhershme për mbijetesë.

“Disa nga sjelljet në regjistrin arkeologjik janë vërtet të kushtueshme. Ndonjëherë njerëzit ecnin më shumë se 100 kilometra vetëm për të siguruar material me cilësi të lartë, të cilin nuk e përdornin për qëllime praktike – jo për të ngrënë, jo për gjueti, jo për strehim—por për qëllime të panevojshme, çfarëdo qofshin ato”, ka shpjeguar Dapschauskas.

Shumë arkeologë besojnë se e kuqja përdorej kryesisht për të pikturuar trupin. Njerëzit e lashtë e aplikonin këtë pigment në lëkurë, duke demonstruar rëndësinë estetike dhe simbolike të ngjyrës së kuqe në shoqëritë e tyre. Përdorimi i shpeshtë i ngjyrës së kuqe në pikturimin e trupit tregon kuptimet e saj rituale dhe simbolike. Është e lehtë të imagjinohet se do të mund të zhvilloheshin rituale ku njerëzit ngjyrosnin lëkurën e tyre me pigment të kuq, duke kryer lëvizje ritmike për të nxjerrë reagime instiktive.

Kur njerëzit filluan të krijonin piktura në shpella, ngjyra e kuqe ishte mjeti i zgjedhur për dekorimin e mureve të shpellave. Pikturat murale që janë gjetur në shpellat evropiane, si ato në Lascaux, shërbejnë si shembuj të fuqisë krijuese dhe shprehëse të ngjyrës së kuqe, duke theksuar rëndësinë e saj në historinë e artit. Këto vepra arti evoluuan nga shabllone të thjeshta në përshkrime figurative të kafshëve, njerëzve dhe aspekteve të tjera të realitetit, megjithatë paleta e ngjyrave mbeti e dominuar nga ngjyra e kafenjtë e ndryshkur, e zeza si karboni dhe kuqja e ndezur.

Përdorimi i së kuqes në artin paleolitik pasqyron një bazë evolucionare për ndikimin e ngjyrës te njerëzit, pasi ajo ngjall reagime të forta psikologjike. Efekti i ngjyrës së kuqe te njerëzit mund të rrjedhë si nga proceset historike ashtu edhe nga ato evolucionare, duke u lidhur drejtpërdrejt me instinktet bazë, si mbijetesa dhe riprodhimi, për shkak të lidhjes së saj me gjakun.

“Gjaku është i kuq te shumica e vertebrorëve. Ka një veti të natyrshme sinjalizuese, madje edhe te speciet e tjera”, ka thënë Dapschauskas, sipas një raporti të publikuar në “IFLScience”.

Hulumtimet gjithashtu kanë treguar se ngjyra e kuqe shkakton reagime të pavetëdijshme, duke shkaktuar reagime të forta emocionale.

Studimet për majmunët sugjerojnë se stimulimet si e kuqja mund të provokojnë reagime të lidhura me dëshirat e tyre më të fuqishme: ushqimin dhe seksin. E kuqja luan një rol në sinjalizimin shoqëror dhe zgjedhjen e partnerit mes primatëve, e dukshme në tiparet si pjesa e pasme ngjyrë rozë e babuinëve. Për më tepër, e kuqja ndihmon primatët të dallojnë frutat e pjekura, mes gjelbërimit të dendur.

“Mendoj se motivimi fillestar për të përdorur pigmentin e kuq të gjakut buron nga ky efekt psikologjik shumë primitiv dhe i lashtë, që ka kjo ngjyrë mbi perceptimin tonë. Është diçka shumë, shumë e lashtë. Dhe mendoj se Homosapienët e hershëm ose paraardhësit e tyre u tërhoqën nga ky material për shkak të këtij reagimi të lashtë psikologjik”, tha Dapschauskas.

E kuqja shërbeu si një mjet që bashkoi njerëzit, e fuqizuar nga ritualet dhe simbolika, ndërsa njerëzit zhvillonin sjellje komplekse shoqërore. Ajo ishte një mjet për formimin e identitetit shoqëror, siç shihet në përdorimin e saj historik në kontekste—nga veshjet e kardinalëve katolikë e deri te flamujt revolucionarë. Preferenca e vazhdueshme për ngjyrën e kuqe, pavarësisht mundësisë për të përdorur pigmente të tjera si oker e verdhë dhe mangani i zi, tregon rëndësinë e saj.

Njerëzit kanë qenë të mahnitur nga ngjyra e kuqe gjatë gjithë ekzistencës së tyre dhe e kanë bartur këtë magjepsje me vete kur emigruan nga Afrika. Pas largimit nga kontinenti rreth 60 deri në 70 mijë vjet më parë, njerëzit sollën njohuritë e tyre për ngjyrat dhe se si t’i përdorin ato. Ngjyra e kuqe u përdor gjerësisht nëpër Euroazi dhe Australi, ku gjendej lehtësisht në shkëmbinj, brigje deti dhe shpella.

Marrë nga “The Jerusalem Post”. 

Ketu-sipas Gazetes Koha.Net, Prishtine